Ο Λάμπρος Κατσώνης (1752-1806?) ήταν Έλληνας Συνταγματάρχης του Ρωσικού Στρατού και Ιππότης του Στρατιωτικού Τάγματος του Αγ. Γεωργίου Δ’ Τάξεως, πολέμησε κατά τον Α’(1768-1774) και Β’ (1787-1792) Ρωσοτουρκικό πόλεμο, μέσα στις ρωσικές δυνάμεις εναντίον του Οθωμανικού ζυγού, για την ανεξαρτησία της πατρίδας του της Ελλάδας.
Ο Άγγλος ποιητής Τζώρτζ Γκόρντον Νόελ Βύρων, ή όπως είναι περισσότερο γνωστός ως Λόρδος Βύρων (1788-1824), ήταν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ρομαντισμού και μεγάλος φιλέλληνας.
Ο Λόρδος Βύρων υποστήριξε την Επανάσταση των Ελλήνων κατά των Τούρκων το 1821, με την προσωπική του συμμετοχή και εμπνέοντας τον αγώνα των Ελλήνων με τα ποιήματά του. Το 1812 εκφώνησε λόγο στη Βουλή των Λόρδων υποστηρίζοντας τα συμφέροντα των καταπιεζόμενων Ελλήνων.
Σε ένα πολύ σημαντικό βιογραφικό ιστοριογράφημα, περισσότερο λογοτεχνικού ύφους, του Σπυρίδωνα Αλεξάνδροβιτς Κατσώνη, δισέγγονου του Λάμπρου Κατσώνη από το γιο του Λυκούργο, αναφέρεται μια σπουδαία άποψη-πληροφορία: Ο Λόρδος Βύρων, ο σημαντικός φιλέλληνας ποιητής, είχε εμπνευστεί δύο ποιήματα του από το πρότυπο του αγωνιστή και του θρύλου, το οποίο είχε πλάσει στις λαϊκές μάζες της εποχής η δραστηριότητα του Λάμπρου Κατσώνη.
Όπως σημείωσε μεταξύ άλλων ο κ. Στάμου «Στο έργο του αυτό ο Σπ. Κατσώνης υμνώντας τους αγώνες του προγόνου του, με λυρισμό και πατριωτική συναισθηματικά φορτισμένη διάθεση, πλάθει με τη λογοτεχνική του πένα τους ηρωισμούς του Λάμπρου: «…Θαρραλέος σαν λιοντάρι, πάντα έτοιμος να κάνει τους πιο φοβερούς άθλους εναντίον του εχθρού, η δύναμη του οποίου ξεπερνούσε κατά δεκάδες και εκατοντάδες φορές τη δική του δύναμη. Ο Λάμπρος με επιτυχία συνδύαζε μέσα του τη σιδερένια, αλύγιστη θέληση και το διορατικό νου με την ικανότητα να εμψυχώνει και να ξεσηκώνει τα θαρραλέα παλικάρια του, και για αυτό το λόγο ο ίδιος καθώς και οι
λιγοστοί συμπολεμιστές του, με το ίδιο απέραντο μίσος προς τους Τούρκους και την αμέριστη αγάπη για την καταφρονημένη και βασανισμένη από το ζυγό των εχθρών Πατρίδα, έδειξαν τέτοιο θάρρος, που εξανάγκαζαν τον κυριευμένο από τον τρόμο εχθρό, παρά την σημαντική υπεροχή των δυνάμεων να το βάζει στα πόδια μπροστά σε αυτή την παράτολμη και δίχως όριο ανδρεία…».
Επίσης αναφέρει: «…Δεν είναι παράξενο που αργότερα ο μεγάλος Μπάιρον, που παρακολουθούσε με μεγάλη προσοχή όλες τις περιπέτειες του απελευθερωτικού κινήματος στην Ελλάδα, και που στο τέλος της ζωής του έλαβε και ο ίδιος προσωπικά μέρος σ’ αυτόν τον αγώνα, υπέρ της ελευθερίας και της τιμής του κάποτε μεγάλου και τώρα καταπιεσμένου λαού, ακούγοντας για τα θαρραλέα κατορθώματα του ξακουστού αγωνιστή-κουρσάρου, περιέγραψε με εκπληκτικό ταλέντο την ηρωική του μορφή στο ποίημα «Ο Κουρσάρος» και εν μέρει στη «Νύφη της Άβυδος»…».
Θα πρέπει να θεωρηθεί ασφαλώς γεγονός, -τόνισε ο κ. Στάμου- ότι ο Λόρδος Βύρων, ακόμα και κατά το πρώτο ταξίδι του στην Ελλάδα (1809), άκουσε διηγήσεις για τα κατορθώματα του Λάμπρου Κατσώνη, τα οποία πρέπει να τον εντυπωσίασαν, περισσότερα ίσως έμαθε κατά την επίσκεψη και φιλοξενία του στην πατρίδα του Κατσώνη, τη Λιβαδειά.
Όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά κατά την παράθεση πολλών παλαιών και νέων στοιχείων, «Η νύφη της Άβυδος», στο οποίο είχε επικεντρώσει την προσοχή του και ο Σπ. Κατσώνης, περιλαμβάνει στους στίχους 380-384 το εξής απόσπασμα που σε ελεύθερη μετάφραση αναφέρει:
«…Οι τελευταίοι μαχητές του Λάμπρου εκεί
Απόδειχναν της λευτεριάς τους μετοχή,
Τρανές φωτιές ανάβαν στη σπηλιά
Στης φαντασίας τους σκηνές του ονείρου δίναν μάχες,
Το ριζικό να διώξουν των Ραγιάδων μακριά…».
Σύμφωνα με τον κ. Στάμου «Δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία ότι ο Βύρων στο ποίημα αυτό εννοεί τον Λάμπρο Κατσώνη αναφέροντας το ίδιο του το όνομα, Λάμπρος. Με το όνομα αυτό ο θρύλος του Κατσώνη μεταφερόταν μέχρι τις μέρες του Βύρωνα.
Με το όνομα Λάμπρος ήταν γνωστός και αναφερόταν με οικεία ίσως διάθεση και περίεργη συμπάθεια στα επίσημα έγγραφα των εχθρών και φίλων. Το όνομα Λάμπρος είναι εκείνο που δημιούργησε τους οπαδούς και συμμαχητές του, τους περίφημους Λαμπρινούς».
Καταλήγοντας ο Δρ. Π. Στάμου υπογράμμισε: «Εκτιμάται, ότι είναι καιρός σήμερα να αναφερθεί στην ελληνική γραμματολογία, από όσο γνωρίζομε για πρώτη φορά, η ολοφάνερη επίδραση της ιστορικής προσωπικότητας του Λεβαδέα Συνταγματάρχη και Ιππότη Λάμπρου Κατσώνη στην ποιητική έμπνευση του μεγάλου Άγγλου ποιητή και φιλέλληνα Λόρδου Βύρωνα. Επίσης, πρέπει να παρατηρηθεί το αξιοσημείωτο γεγονός, ότι Ρώσοι επιστήμονες, στους οποίους παρουσιάζεται ένα έντονο ενδιαφέρον και ερευνούν για την ιστορική προσωπικότητα του Λάμπρου Κατσώνη τα τελευταία 30 χρόνια, καθώς και ρωσικές πηγές, φέρνουν στη δημοσιότητα τεκμηριωμένες απόψεις για ένα, όπως αποδεικνύεται πραγματικό, πολύ σημαντικό γεγονός για την παγκόσμια λογοτεχνία: Την επίδραση δηλαδή της προσωπικότητας του Λάμπρου Κατσώνη στην ποίηση του Λόρδου Βύρωνα. Η επίδραση αυτή, όπως εκτέθηκε εδώ, ανιχνεύεται τουλάχιστον σε 3 από τα γνωστότερα ποιήματά του Βύρωνα και στις «Ωδές» του!».
