Μια πλήρη χαρτογράφηση των εδαφικών καθιζήσεων που παρατηρούνται στην ελληνική επικράτεια πραγματοποίησαν για πρώτη φορά, με δορυφορικές τεχνικές, επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Τα αποτελέσματα όπως τα παρουσίασε στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ” η Κατερίνα Ρόββα είναι εντυπωσιακά:
“Σε χιλιάδες σημεία της χώρας κατεγράφησαν, μικρότερες ή μεγαλύτερες, υποχωρήσεις του εδάφους. Οι αιτίες είναι γνωστές, τεχνικές αστοχίες. Υπεράντληση του υδροφόρου ορίζοντα ή γεωτεκτονικά φαινόμενα, όμως οι συνέπειες που μπορεί να έχουν στις κατασκευές και τα πολιτιστικά μνημεία που φιλοξενούν είναι άγνωστες. Και γι αυτό απαιτούν περαιτέρω παρακολούθηση. Την καταγραφή πραγματοποίησε το Κέντρο Επιστημών, Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεσκόπησης BEYOND, το οποίο στοχεύει σε επόμενο στάδιο να αξιοποιήσει τα δεδομένα που προέκυψαν και να καταρτίσει χάρτες κινδύνου για κάθε αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας, δηλαδή να αξιολογήσει ποια μνημεία κινδυνεύουν περισσότερο από κατολισθήσεις, πλημμύρες και πυρκαγιές, να εκτιμήσει πώς θα εξελιχθεί ανά περίπτωση μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, ποια θα είναι η αναμενόμενη ζημιά και τελικά ποια σχέδια προστασίας πρέπει να έχουν εκπονηθεί εκ των προτέρων. Η πρόσφατη πυρκαγιά στις Μυκήνες επιβεβαιώνει την ανάγκη για κάτι τέτοιο.
ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ. Εκτός από τις καθιζήσεις εδαφών που είχαν καταγραφεί στο παρελθόν, η έρευνα αποκάλυψε και ευρήματα που εξέπληξαν τους ερευνητές.
«Για παράδειγμα ενώ γνωρίζαμε ότι σημαντικές υποχωρήσεις εδαφών εντοπίζονται στον ανατολικό θεσσαλικό κάμπο, διαπιστώσαμε για πρώτη φορά ότι υποχωρήσεις εξαιτίας της υπεράντλησης του υδροφόρου ορίζοντα παρατηρούνται και στη Δυτική Θεσσαλία φτάνοντας μέχρι την Καρδίτσα» είπε στα «ΝΕΑ» ο Χάρης Κοντοές, διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής και Διαστημικών Εφαρμογών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου BEYOND.
Οι επιστήμονες εντόπισαν επίσης αξιοσημείωτες υποχωρήσεις εδαφών στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, από τον Ανθεμούντα και το αεροδρόμιο «Μακεδονία» μέχρι το Ασβεστοχώρι, το Καλοχώρι, και τη Σίνδο.
«Επίσης διαπιστώσαμε ότι υποχωρεί το έδαφος στην Κωπαΐδα και στη λίμνη Φιλίππων, λόγω της οξείδωσης οργανικών συστατικών του εδάφους, ενώ εντοπίσαμε επίσης ότι μικροκατολισθήσεις συντελούνται και στη Βόρεια Εύβοια στην περιοχή των εγκαταλελειμμένων ορυχείων του Μαντουδίου. Παρατηρήσαμε ακόμη μικρομετακινήσεις σε τοίχους αντιστήριξης κατά μήκος οδικών αρτηριών, στη στέψη του φράγματος του Μόρνου, στο κύριο σώμα του φράγματος του Ευήνου. Να επισημάνουμε ότι δεν σημαίνει ότι όλα αυτά οδηγούν κατ’ ανάγκην σε αστοχίες, είναι όμως πολύ σημαντικό το ότι τα καταγράψαμε για πρώτη φορά και τα παρακολουθούμε με μεγάλη συχνότητα έως και δύο φορές τον μήνα. Αναμφισβήτητα απαιτούν περαιτέρω μελέτη. Στο Κέντρο BEYOND είμαστε, άλλωστε, σε θέση να ανανεώνουμε κάθε 15 ημέρες τα δεδομένα μας με νέες δορυφορικές λήψεις και έτσι να παρατηρούμε τη διαχρονική εξέλιξη των φαινομένων» προσθέτει ο Κοντοές.
900 ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΕΣ ΛΗΨΕΙΣ. Η εργασία αυτή διήρκησε σχεδόν τρία χρόνια και ολοκληρώθηκε πριν από περίπου ενάμιση μήνα. Ήταν ένα έργο υψηλών προδιαγραφών και από τεχνικής πλευράς, καθώς οι επιστήμονες ανέπτυξαν ειδικούς αλγορίθμους και εντυπωσιακά συστήματα ικανά να επεξεργαστούν τις περίπου 900 δορυφορικές λήψεις. Τα δεδομένα που συνέλεξαν, μεγέθους 40 terrabytes, χρειάζονται υπό κανονικές συνθήκες έξι μήνες επεξεργασίας, όμως οι ερευνητές του Ινστιτούτου κατάφεραν να μειώσουν τον απαιτούμενο χρόνο στον ενάμιση μήνα, με τη χρήση μεγάλων υπολογιστικών συστημάτων στο σύννεφο (Cloud). Το έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία και ολοκληρώθηκε σε συνεργασία με το εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας - Υδρογεωλογίας του ΕΜΠ με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Κώστα Λουπασάκη.
Πλέον, η ομάδα του Κέντρου BEYOND ετοιμάζεται να αξιοποιήσει αυτή την πλήρη χαρτογράφηση των εδαφικών μετακινήσεων του ελλαδικού χώρου, ώστε να καταρτίσει χάρτες εκτίμησης κινδύνου για κάθε αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας...
...Οι ερευνητές του Αστεροσκοπείου έχουν ήδη σημαντική εμπειρία. Πριν από λίγο καιρό είχαν εργαστεί με παρόμοιο τρόπο σε προϊστορικά μνημεία της Κροατίας. Κι όπως φαίνεται, άνοιξαν τον δρόμο για την έναρξη μιας πανευρωπαϊκής προσπάθειας παρακολούθησης της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω δορυφορικών συστημάτων: Τον Ιούνιο του 2018, και με αφορμή την ελληνική πρωτοβουλία, το GEO ανακοίνωσε ότι διερευνά τις δυνατότητες ένταξης αντίστοιχων πρωτοβουλιών στο Κοινοτικό Πρόγραμμα Εργασίας 2020-2022 σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη και την UNESCO”.
